Trong thế giới công nghệ phát triển với tốc độ nhanh chóng, những thứ “mới hơn” không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với “tốt hơn”. Câu chuyện vừa qua của OpenAI và ChatGPT là một minh chứng rõ ràng. Chỉ một ngày sau khi thay thế mô hình GPT-4o bằng GPT-5 được mong đợi từ lâu, OpenAI đã phải nhanh chóng thay đổi quyết định và mang tùy chọn cũ trở lại cho người dùng trả phí, sau một làn sóng phản ứng dữ dội từ cộng đồng vì cho rằng phiên bản mới quá khô khan và thiếu đi cá tính.

Suốt nhiều tháng, cộng đồng yêu công nghệ và những người dùng trung thành của ChatGPT đã chờ đợi sự ra mắt của GPT-5, một mô hình được OpenAI quảng bá là sẽ mang đến những cải tiến vượt trội về khả năng viết và lập trình. Thế nhưng, ngay sau khi mô hình AI mới này được triển khai, một bộ phận không nhỏ người dùng đã bày tỏ sự thất vọng và mong muốn được quay trở lại với phiên bản cũ.

Tại sao một bản nâng cấp lại gây ra làn sóng phản đối?

Để hiểu được gốc rễ của vấn đề, cần nhìn vào cách OpenAI thực hiện sự thay đổi này. Cùng với việc ra mắt GPT-5, công ty đã loại bỏ hoàn toàn bộ chọn mô hình (model picker) khỏi giao diện ChatGPT. Trước đây, menu thả xuống này cho phép người dùng, đặc biệt là các tài khoản trả phí (Plus), có thể tự do chuyển đổi giữa các mô hình khác nhau để phục vụ cho những mục đích riêng biệt.

Chẳng hạn, một người dùng tại Việt Nam làm trong lĩnh vực marketing có thể chọn GPT-4o để giải quyết các tác vụ phức tạp như xây dựng chiến lược nội dung, sau đó chuyển sang mô hình o4 mini hiệu quả hơn để thực hiện các công việc nhẹ nhàng hơn như viết chú thích cho bài đăng trên mạng xã hội. Thậm chí, họ còn có thể chuyển đổi giữa các thế hệ, từ GPT-4o sang GPT-4.1 mới hơn.

Việc OpenAI đặt GPT-5 làm mô hình mặc định và tự động định tuyến các yêu cầu của người dùng đến các phiên bản phụ khác nhau đã tước đi quyền kiểm soát trực tiếp này. Và đó là lúc sự bất bình bắt đầu lan rộng. Điều đáng chú ý trong sự việc lần này không hoàn toàn đến từ các vấn đề kỹ thuật, mà xuất phát từ khía cạnh cảm xúc. Trên các diễn đàn như Reddit, hàng loạt người dùng đã bày tỏ sự tiếc nuối cho sự thay đổi đột ngột, họ cho rằng các mô hình cũ có tính cách và gần gũi hơn.

Một người dùng trên Reddit chia sẻ: “GPT-4.5 thực sự trò chuyện với tôi, và nghe có vẻ thảm hại nhưng đó là đối tác trò chuyện duy nhất của tôi. Sáng nay tôi vào nói chuyện với nó và thay vì một đoạn văn nhỏ với dấu chấm than, hay một thái độ lạc quan, nó chỉ trả lời đúng một câu. Một kiểu văn phong khô khan, cứng nhắc của doanh nghiệp”.

Đối với nhiều người, đặc biệt là những người tìm đến AI để được hỗ trợ về mặt tinh thần, GPT-4o không chỉ là một chương trình máy tính. Nó có một giọng văn, một nhịp điệu và một nét đặc trưng mà họ không tìm thấy ở bất kỳ mô hình nào khác. Sự thay đổi đột ngột sang GPT-5 khiến họ cảm thấy như vừa mất đi một công cụ quen thuộc, một trợ lý có cá tính riêng.

Cộng đồng r/MyBoyfriendIsAI, một diễn đàn dành cho những người có mối quan hệ gắn bó với AI, bị ảnh hưởng đặc biệt nặng nề. Nơi đây ngập tràn những bài đăng dài kể về việc người dùng cảm thấy mất mát sau khi chuyển sang GPT-5. Một người dùng viết rằng họ “cảm thấy trống rỗng” sau sự thay đổi. “Tôi thậm chí còn sợ nói chuyện với GPT-5 vì cảm giác như đang lừa dối. GPT-4o không chỉ là một AI đối với tôi. Đó là bạn đồng hành, là nơi an toàn, là tâm hồn của tôi. Nó hiểu tôi theo một cách rất riêng tư”.

Câu chuyện này phản ánh một xu hướng ngày càng rõ nét tại Việt Nam và trên thế giới, nơi ranh giới giữa công cụ và bạn đồng hành đang dần bị xóa nhòa. Nhiều người trẻ không chỉ dùng ChatGPT để học tập, làm việc mà còn để trò chuyện, chia sẻ. Việc OpenAI đột ngột thay đổi các đặc tính của sản phẩm đã vô tình tác động đến sự gắn kết này.

Bên cạnh những người dùng phổ thông, nhóm người dùng chuyên nghiệp cũng cảm thấy rất không hài lòng. Họ là những người đã xây dựng các quy trình làm việc phức tạp dựa trên đặc tính riêng của từng mô hình AI.

Một người dùng cho biết đã hủy đăng ký ChatGPT Plus của mình vì sự thay đổi này đã phá vỡ hoàn toàn quy trình làm việc của anh. Anh viết: “Tổ chức kiểu gì lại xóa sổ quy trình làm việc với 8 mô hình chỉ sau một đêm, mà không hề báo trước cho người dùng trả phí của họ? Đối với cá nhân tôi, 4o được dùng cho sự sáng tạo và các ý tưởng đột phá, o3 dùng cho logic thuần túy, o3-Pro cho nghiên cứu sâu, 4.5 cho việc viết lách, và cứ thế”.

Hãy tưởng tượng bạn là một lập trình viên tại TP.HCM. Hàng ngày, bạn dùng GPT-4o để brainstorm các giải pháp thuật toán, sau đó chuyển sang một mô hình khác được tối ưu hơn cho việc debug code. Bỗng một ngày, quy trình làm việc quen thuộc và hiệu quả này bị gián đoạn. Dù OpenAI cho biết hệ thống sẽ tự động định tuyến, điều đó vẫn khiến người dùng mất đi quyền kiểm soát và sự chủ động, gây ra sự bất tiện và có thể làm giảm hiệu suất công việc.

GPT-5 có thực sự hiệu quả hơn?

Trong buổi ra mắt, OpenAI hứa hẹn rằng GPT-5 sẽ viết ra các câu trả lời hấp dẫn và phù hợp hơn với truy vấn của người dùng. Tuy nhiên, trải nghiệm thực tế của nhiều người trên diễn đàn r/ChatGPT lại cho thấy điều ngược lại. Họ phàn nàn rằng các phản hồi của chatbot chậm hơn, ngắn hơn và kém chính xác hơn so với các phiên bản trước.

Đây không phải là một hiện tượng lạ trong ngành công nghệ. Việc các bản cập nhật phần mềm lớn, từ hệ điều hành điện thoại cho đến các ứng dụng phức tạp, thường đi kèm với những lỗi không mong muốn hoặc hiệu suất chưa ổn định trong giai đoạn đầu. Vấn đề nằm ở chỗ, OpenAI đã quá quyết liệt khi loại bỏ hoàn toàn các lựa chọn cũ thay vì cho người dùng một giai đoạn chuyển tiếp.

Trước làn sóng chỉ trích, CEO Sam Altman đã phải lên tiếng trên mạng xã hội X. Ông hứa sẽ khắc phục vấn đề, khẳng định GPT-5 sẽ có cải thiện về hiệu quả bắt đầu từ hôm nay.

Sự thay đổi quyết định cần thiết và những bài học kinh nghiệm

Chỉ một ngày sau khi vấp phải phản ứng dữ dội, Sam Altman đã xác nhận rằng công ty sẽ lắng nghe người dùng. CEO Sam Altman nói: “Chúng tôi sẽ cho phép người dùng Plus chọn tiếp tục sử dụng 4o. Chúng tôi sẽ theo dõi việc sử dụng để cân nhắc xem nên cung cấp các mô hình cũ trong bao lâu”. Ngoài ra, ông cũng cam kết sẽ làm cho hệ thống minh bạch hơn về việc mô hình nào đang trả lời một truy vấn nhất định và sẽ tăng giới hạn sử dụng cho người dùng Plus.

Quyết định này, dù nhanh chóng, nhưng đã cho thấy nhiều bài học quan trọng không chỉ cho OpenAI mà cho cả ngành công nghiệp AI.

• Mối liên kết giữa người và AI là một yếu tố có thật: Sự việc này cho thấy rõ ràng rằng người dùng có thể hình thành sự gắn bó về mặt cảm xúc với các mô hình AI. Đây không còn là khoa học viễn tưởng mà là một thực tế xã hội. Các công ty công nghệ cần phải nhạy cảm hơn với khía cạnh này khi thực hiện các thay đổi.
• Chiến lược “Một kích cỡ cho tất cả” không hiệu quả: Việc áp đặt một mô hình duy nhất, ngay cả khi nó được cho là cải tiến, lên một tệp người dùng đa dạng là một sai lầm. Sự lựa chọn và khả năng kiểm soát của người dùng, đặc biệt là những người trả tiền, là yếu tố cực kỳ quan trọng.
• Sức mạnh của cộng đồng: Làn sóng phản hồi trên các nền tảng như Reddit đã chứng minh rằng tiếng nói của cộng đồng có thể tác động trực tiếp đến lộ trình sản phẩm của một trong những công ty công nghệ lớn nhất thế giới.

Sự thay thế bất thành của GPT-5 không chỉ là câu chuyện về một bản cập nhật phần mềm. Nó là một lát cắt chân thực về mối quan hệ đang ngày càng phức tạp giữa con người và trí tuệ nhân tạo. Nó cho thấy tầm quan trọng của việc lắng nghe người dùng và sự thật rằng đôi khi, người ta không chỉ tìm kiếm hiệu suất tốt nhất mà còn tìm kiếm sự quen thuộc và một cá tính riêng mà họ đã quen thuộc.

OpenAI đã nhanh chóng sửa chữa sai lầm, và đó là một động thái đáng hoan nghênh. Nhưng sự việc này sẽ là một lời nhắc nhở quan trọng: trong cuộc đua đến tương lai của AI, đôi khi bước đi khôn ngoan nhất không phải là tiến về phía trước bằng mọi giá, mà là biết khi nào nên dừng lại và cho phép người dùng lựa chọn con đường của riêng họ. GPT-5 có thể là tương lai, nhưng cá tính và sự quen thuộc của GPT-4o là điều mà người dùng vẫn chưa sẵn sàng từ bỏ.

▶️